Cormac McCarthy, "Krwawy Południk"

Wóz z trupami, Ludzkie szczątki w zakrystii, Śmierć towarzysza, Atak Komanczów, Drzewo martwych dzieci, Ślady masakry, Noc wśród umarłych, Glanton zdobywa skalp, Pchnięty nożem, Rzeź żołnierzy, Zdziesiątkowana osada...

To tylko niewielki wybór określeń kolejnych epizodów, będących tytułami poszczególnych rozdziałów książki Cormaca McCarthy'ego Krwawy południk. Ta wyjątkowo brutalna powieść opisuje koszmarną odyseję bezlitosnych zwyrodnialców przemierzających pogranicze Stanów Zjednoczonych i Meksyku w celu zdobycia jak największej liczby skalpów i innych makabrycznych trofeów zdjętych z Indian (i nie tylko).

Przedstawione w książce wydarzenia są koszmarne, jednak dzięki językowi autora nie epatują makabrą i nie przemieniają się nigdy w jakąś "pornografię przemocy". Każda śmierć, okaleczenie, opis ran i trupów to zaledwie kilka celnych słów. Ów lakoniczny, acz sugestywny styl, pozwala przebrnąć przez ten korowód krwawych scen w sposób możliwy do przełknięcia, co nie znaczy, że w sposób przyjemny. Autor o wiele więcej słów poświęca na opisy przyrody i niesprzyjającego otoczenia, czy takich czynności, jak czyszczenie broni lub siodłanie konia. Śmierć - jak w życiu - to najczęściej tylko jednak krótka chwila. Nie trzeba wiele słów.

Gdy tak czytałem te krwawe perypetie bandy wyjątkowo odpychających rzezimieszków, z demonicznym, groteskowym wręcz Sędzią Holdenem na czele, zastanawiałem się: po co to wszystko? Po co opisywać i czytać te okropieństwa? Lektura jest jeszcze bardziej przerażająca, jeśli uświadomimy sobie fakt, że powieść oparta jest na faktach i w zasadzie wszystkie opisane sytuacje wydarzyły się naprawdę (McCarthy dogłębnie przebadał źródła historyczne i osobiście odwiedził opisywane miejsca). Można zwątpić w istnienie jakiegokolwiek sensu istnienia, a także w dobro człowieka i Boga - o ile On w ogóle może istnieć w świecie takim, jak ten. Bo świadkiem tych wszystkich koszmarów wydaje się być tylko natura (nie mniej bezlitosna niż człowiek), pustka pustyni, odwieczne gwiazdy i krwawoczerwone słońce "jak źrenica Boga" (s. 374). Świat jawi się jak jakiś koszmarny dance macabre, którego figurą zresztą kończy się ta opowieść. Jest jednak coś w sposobie pisania McCarthy'ego, co kojarzy się z biblijną parabolą i co sprawia, że wyczuwa się w tym wszystkim jakieś głębsze znaczenie i sens. Nie potrafię tego jednoznacznie nazwać, ale odczucie to jest dla mnie wystarczającym powodem, by nie nazwać tej książki "nihilistyczną", ale umieścić ją za to wśród najlepszych dokonań nie tylko tego pisarza, ale XX-wiecznej prozy w ogóle.


PS. Wielkie brawa dla Roberta Sudóła za rewelacyjne tłumaczenie!